Blog

Ubezpieczeni, którzy będą chcieli być objęci dobrowolnym ubezpieczeniem, czy wyrejestrować się z tego ubezpieczenia – będą mogli być objęci nim od dnia wpływu wniosku do ZUS. Nie będzie miała znaczenia data stempla pocztowego, czy brak możliwości złożenia wniosku ze względu na awarię systemu Płatnik, czy PUE, która uniemożliwi sporządzenie dokumentu. Co więcej, ZUS obejmie ubezpieczeniem od dnia wpływu wniosku, co pozbawi wiele osób prawa do zasiłku, a osoby, które będą chciały wyrejestrować się z ubezpieczeń – stracą możliwość niepłacenia składek.

Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z dnia 22 stycznia 2021 r., zakłada zmianę zasad podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz formy składania zgłoszeń do ubezpieczeń.

Nowe brzmienie art. 14 ustawy systemowej wprowadza zasadę, zgodnie z którą podleganie ubezpieczeniom dobrowolnym, następować będzie od dnia wskazanego na formularzu zgłoszenia (ZUS ZUA), do dnia wskazanego na formularzu wyrejestrowania (ZUS ZWUA), przy czym objęcie lub ustanie ubezpieczenia dobrowolnego będzie mogło nastąpić „nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie”.

Jak wynika z uzasadnienia projektu, w okresie od dnia przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego do dnia złożenia wniosku o wyrejestrowanie z tego ubezpieczenia, składki na ubezpieczenie będą należne i dochodzone przymusowo.  

Jeżeli zaproponowane zmiany wejdą w życie, ubezpieczeni będą obejmowani/ wyrejestrowywani z ubezpieczeń od dnia wpływu wniosku do ZUS, a nie od dnia złożenia wniosku.

Jednoznaczne wskazanie miejsca złożenia dokumentów w proponowanym brzmieniu art. 14 ustawy systemowej w postaci „złożone w Zakładzie”, skutkować będzie tym, że regulacje kodeksu postępowania administracyjnego w opisywanej sytuacji nie będą miały zastosowania. Artykuł 123 ustawy systemowej – odsyła do stosowania zasad k.p.a. w kwestiach nieuregulowanych w ustawie. Obecnie w sytuacji zgłoszenia/ wyrejestrowania z ubezpieczenia zastosowanie ma art. 57 § 5 k.p.a, zgodnie z którym termin objęcia/ wyrejestrowania z ubezpieczeń powinien liczyć się od daty nadania wniosku, nie zaś wpływu do ZUS.

W wyniku nowelizacji, skutek złożenia wniosku liczony będzie od momentu wpływu dokumentu do ZUS. Zgodnie z literalnym brzmieniem projektu, do ustalenia podlegania ubezpieczeniu dobrowolnemu (bądź wyrejestrowania) kluczowym będzie dzień, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS („nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie”).

PRZYKŁAD po wejściu w życie zmiany

Spółka ABC współpracuje z 20 zleceniobiorcami od dnia 20 lipca 2020 roku. Wszyscy zleceniobiorcy byli zgłoszeni do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego i nie chcieli być objęci dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, jednak z dniem 1 marca 2021 roku, złożyli wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, ponieważ chcieli się zabezpieczyć na wypadek zamknięcia przedszkoli z powodu epidemii. Główna księgowa spółki, z uwagi na awarię serwerów w spółce, nie wysłała zgłoszenia zleceniobiorców do ZUS-u w dniu 1 marca 2021 roku.  Została objęta kwarantanną i zrobiła to po powrocie do pracy, tj. w dniu 14 marca 2021 roku. Zleceniobiorcy złożyli wniosek o zasiłek opiekuńczy od dnia 10 marca 2021 roku do dnia 31 marca 2021 roku. Z uwagi na wysłanie wniosku w dniu 14 marca 2021 roku, zleceniobiorcy po zmianie przepisów nie nabędą prawa do zasiłku opiekuńczego.

Taka konstrukcja budzi poważne wątpliwości, ponieważ nie uwzględnia żadnych sytuacji losowych po stronie ubezpieczonego, jak i nie bierze pod uwagę np. awarii systemów ZUS-owskich, takich jak Płatnik, czy PUE. Można również wyobrazić sobie sytuację zaginięcia wysłanego wniosku u operatora pocztowego. Fakt nadania przesyłki nie spowoduje, że składki na ubezpieczenie przestaną być naliczane oraz nie wpłynie na fakt wyrejestrowania z ubezpieczeń. W takiej sytuacji ubezpieczony o fakcie niepodlegania ubezpieczeniu, czy „zalegania” ze składakami dowie się z decyzji ZUS. Innymi słowy, pomimo działania w dobrej wierze, to ubezpieczony będzie ponosił wszelkie negatywne konsekwencje.

PRZYKŁAD po wejściu w życie zmiany

Jan K. podlega dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu prowadzonej działalności. Z dniem 1 lutego 2021 roku, wysłał wniosek o  wyrejestrowanie z ubezpieczeń, ponieważ z uwagi na pandemię, nie chce odprowadzać składek emerytalnych i rentowych dobrowolnie. W dniu 31 maja 2021 roku, dostał informację z ZUS o zaległości na koncie, na kwotę ponad 5 000,00 zł. Okazało się, że list z drukiem ZUS ZWUA zaginął na poczcie i finalnie nie wpłynął do ZUS. Jan złożył reklamację na poczcie, jednak po zmianie przepisów fakt nadania listu nie będzie miał żadnego wpływu na obowiązek uiszczenia składek, a istotna będzie data wpływu do placówki ZUS.

Przepis w aktualnym brzmieniu	Przepis po zmianie
Art.  14.  [Okresy podlegania ubezpieczeniom dobrowolnym]   1.  Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a. 1a.  Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane zgodnie z art. 36 ust. 4 albo 4b.	Art.  14.  [Okresy podlegania ubezpieczeniom dobrowolnym] 1. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo chorobowym następuje od dnia wskazanego odpowiednio w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 36 ust. 10 albo ust. 14, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie, z zastrzeżeniem ust. 1a. 1a. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4 albo 4b., 1b. W przypadku wznowienia działalności gospodarczej przez osobę, która nie podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu przed dniem, od którego nastąpiło zawieszenie tej działalności, stosuje się ust. 1 i 1a.
2.  Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają: 1) od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony; 2) od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a; 3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom. 2a.  W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje.	2.  Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają: 1) od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania, o którym mowa w art. 36 ust. 11 albo ust. 14, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w Zakładzie; – uchyla się pkt 2; 2a. W okresie od dnia objęcia dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo chorobowym do dnia ich ustania płatnik składek jest obowiązany do rozliczania i opłacania składek za każdy miesiąc trwania tych ubezpieczeń.
3.  Za okres opłacania składek uważa się także okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Jak należy wysyłać wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem?

Aktualnie objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym i chorobowym, następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Ustawodawca nie wskazał wprost, w jaki sposób i gdzie taki wniosek powinien zostać złożony, po zmianach będzie wskazane, że zgłoszenie ma zostać „złożone w Zakładzie”. W takiej sytuacji, zastosowania nie będzie miał art. 123 ustawy systemowej, odsyłający do rozwiązań kodeksu postępowania administracyjnego, które nie tylko wskazują możliwe formy złożenia wniosku, ale także regulują kwestię obliczania terminów, czyli dat, od kiedy takie zgłoszenie do ubezpieczeń można uznać za skuteczne np. nadając je w placówce pocztowej.  

Obecnie podmiot zainteresowany objęciem dobrowolnym ubezpieczeniem, może złożyć wniosek:

1. osobiście w ZUS;
2. za pośrednictwem Poczty Polskiej;
3. za pośrednictwem platformy teleinformatycznej EPUAP.

W przypadku złożenia wniosku w siedzibie organu rentowego, czy też za pomocą platformy EPUAP, złożenie wniosku następuje w czasie rzeczywistym. W przypadku skorzystania z usług operatora pocztowego, kluczowa jest data stempla potwierdzającego nadanie listu, a po zmianie ważna będzie data wpłynięcie wniosku do ZUS.

PRZYKŁAD

Małgorzata W. zawarła umowę zlecenia od dnia 1 grudnia 2019 roku i z dniem 1 grudnia 2020 roku zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Od dnia 4 grudnia 2020 roku, złożyła wniosek o zasiłek opiekuńczy za okres do dnia 28 grudnia 2020 roku. Zleceniodawca zgłosił ją do ubezpieczenia z datą 1 grudnia 2020 roku, wysyłając dokumenty na poczcie w dniu 1 grudnia 2020 roku. Ubezpieczona nabędzie prawo do zasiłku, ponieważ będzie objęta ubezpieczeniem od dnia 1 grudnia 2020 roku. Zakładając, że wniosek do ZUS wpłynie po zmianie przepisów, tj. 7 grudnia – ubezpieczona od tego dnia będzie podlegać ubezpieczeniu i nie nabędzie prawa do zasiłku.

Od kiedy podlegasz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu?

Aktualnie w przypadku objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, podleganie nastąpi od dnia zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego, o ile zgłoszenie zostanie dokonane w terminie 7 dni od dnia powstania tytułu do tych ubezpieczeń. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają m.in. zleceniobiorcy, czy przedsiębiorcy. Przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego umożliwia nabycie prawa do zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, czy opiekuńczego.

PRZYKŁAD

Karolina K. zawarła umowę zlecenia od dnia 11 stycznia 2021 roku i z tym dniem zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz podlegała obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Dokument zgłoszeniowy ZUS ZUA spółka wysłała w dniu 18 stycznia 2021 roku. Karolina K. zostanie objęta ubezpieczeniem od dnia 11 stycznia 2021 roku, ponieważ był to nowy tytuł do ubezpieczenia i zleceniodawca dokonał zgłoszenia w terminie.

Natomiast w trakcie trwania danego tytułu do ubezpieczenia, np. prowadzenia działalności gospodarczej, czy wykonywania umowy zlecenia, objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia,
w którym wniosek został zgłoszony.

Zatem aktualnie decydująca jest data wysłania zgłoszenia do ZUS, po zmianie kluczowy będzie „dzień złożenia zgłoszenia w Zakładzie lub wpłynięcia do organu.”

PRZYKŁAD

Katarzyna K. prowadzi działalność gospodarczą od dnia 3 lipca 2020 roku i od tego dnia jest zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. W dniu 4  grudnia 2020 roku zgłosiła, że chce podlegać także dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 grudnia 2020 roku. W związku z faktem, że dokument został złożony w dniu 4 grudnia 2020 roku, Katarzyna K. zostanie objęta ubezpieczeniem od tego dnia.

Kiedy ustaje dobrowolne ubezpieczenie?

Obecnie dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustaje:

– od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;

– od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie.

Oznacza to, że „wypisanie się z systemu” możliwe jest przez wniosek, albo bierność ze strony ubezpieczonego. Innymi słowy, obecnie istnieje domniemanie prawne pozwalające na uznanie braku wpłaty składki w terminie, jako rezygnację z kontynuowania ubezpieczenia. Wskazana regulacja w praktyce oznacza automatyczne wyrejestrowywanie z ubezpieczeń nawet w sytuacji jednodniowego i niezawinionego opóźnienia w opłacaniu składki.

Projektowane zmiany zmierzają do rezygnacji z instytucji ustawania z mocy ustawy dobrowolnych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i chorobowego na skutek nieopłacenia składek w terminie.